Sępitatar

Pod każdą szerokością geograficzną, programy porównujące różne produkty cieszą się niezmiennym powodzeniem. Zdarzają się i takie, w których weryfikowana jest reklama z rzeczywistością. Pamiętam odcinek jednego z nich w telewizji niemieckiej. Podczas spotu reklamowego marki Knorr łyżeczki zawijały się w pętelkę. Prześmiewczy prowadzący zasugerował, że to przesada i spot wyśmiał. Ale za tydzień pojawił się film Knorra, w którym szefowa PR informowała, że nie rozumie prowadzącego i jego kłopotu z zawiązaniem łyżeczki na supełek. Oni z tym nie mają najmniejszego problemu – po czym pokazała przed kamerą łyżeczkę, pięknie zawiązaną na pętelkę.

Szukajcie sposobów, nie powodów – jak mawia Grzesiu Turniak. Ludzie zawsze będą chcieli weryfikować jakość marek, produktów czy prowadzić ich testy. Niektórzy mielą telefony w mikserze, a inni testują różności na sobie ryzykując zdrowiem. Dziś mogą robić to publicznie, nie zawsze być może rozumiejąc mechanizmy rządzące metodologią porównań, mając czasem w pogardzie naukę. Laboratorium weźmie dwa kawałki mięsa i przeprowadzi pogłębione analizy zmiany składu, koloru i zapachu. Przeciętny zjadacz chleba bez repety z biologii i chemii niewiele z tego zrozumie. Ale jeśli owe dwa kawałki mięsa weźmie vloger, nakręci film i okrasi ostrzejszym komentarzem – to zrozumieją go wszyscy. Analiza laboratoryjna czy test przeprowadzony przez jakąś instytucję, obroni się zawsze metodologią naukową.

Bloger nie jest w stanie obronić się niczym. Jest zwykłym człowiekiem, który subiektywnie ocenił kawałek mięsa. Mógł zrobić to z dowolnym, markowym produktem. Miał do tego prawo – jak każdy z konsumentów ma prawo do wyrażania swoich opinii o różnych markach. Jest coraz więcej vlogerów porównujących produkty, mówiących i piszących o tym. Dziś wydaje się, dokonuje się swoistego zamachu na ich wolność słowa. Każdy z nas ma bowiem prawo do publicznej krytyki marki czy działalności jakiejś firmy. Korporacje nie są władcami świata. Oczywiście, w ujęciu prawnym, bardzo szeroko definiowane jest pojęcie “uderzania w reputację i dobre imię firmy” i ponoszenia strat z tego tytułu. Wydaje się też, że w polskich sądach jeśli ktoś uważa, że takową poniósł – powinien ją precyzyjnie wyliczyć i uzasadnić. Mówienie o “utracie potencjalnych korzyści” jest niejasne.

Produkty są krytykowane przez media, portale specjalistyczne czy miliony komentarzy. Tak wygląda świat social media. Istotą tego świata jest prowadzenie dialogu: na fanpage czy różnych stronach www, a nie grzeczne oglądanie kolejnych spotów reklamowych czy uczestnictwo w kolejnej promocji.

Jeśli za krytykę, testowanie produktów czy wyrażanie subiektywnych opinii – grozić będzie realny sąd i odszkodowanie, to są dwa możliwe scenariusze. W pierwszym grupa vlogerów z otwartą przyłbicą założy coś w rodzaju organizacji konsumenckiej lub się przyłączy do już istniejącej. Będą chronieni przez aparat prawny owej organizacji – co będzie oznaczać że ich krytyka będzie miażdżąca, ale przekazana w taki sposób, że prawnie nie będzie się do czego przyczepić. Czy ktoś sądzi, że w kraju gdzie reklamowano łódkę Bols i mrugano oczkiem na bezalkoholowe piwo Bosman nie jest to możliwe? W drugim wariancie vloger będzie anonimowy. W kapturze, albo jedynie Głosem. Nie będzie miał najmniejszych oporów przed mówieniem i pokazywaniem czego chce i jak chce przed kamerą. Firmy, które będzie krytykował, będą mogły zżymać się prawnie – realnie nie zrobią nic.

Zgadzam się w pełni z analizą przypadku Sokołowa, którą przeprowadził Maciej Budzich. Również przychylam się do wniosku, że chyba tak naprawdę chodzi o urażoną dumę Zarządu Sokołów S.A. i chęć ukarania “niepokornego szczeniaka”.

Dlatego z tego miejsca mogę tylko poprosić i zaapelować do Bogusława Miszczuka i Mieczysława Walkowiaka – odpuśćcie Panowie. Nie twórzcie prawnego precedensu, który z jednej strony stawia markę Sokołów w bardzo złym świetle jak i pokazuje prawnie siłę korporacji.

Nikt nie neguje kompetencji firmy, tyle że osamotniony bloger nigdy nie miał, nie ma i mieć nie będzie szans w prawniczym starciu z Wami. Gdyby chciał iść w Sokołowem na otwartą wojnę, sprawa pewnie wyglądałaby inaczej. Żadna korporacja na świecie nie jest w stanie “ukarać internetu”. Może to robić wyłącznie personalnie. Zamiast skupiać się na blogerze – udowodnijcie, że jesteście mistrzami nowoczesnego CSR, a nie prawniczymi sępami.

Pokażcie serce i rozum korporacji, a nie jedynie jej pięści i muskuły. Siłą wzbudzicie tylko strach. A ze strachem internet walczy śmiechem. Inteligentnym marketingiem – wzbudzicie zawsze prawdziwy szacunek.

[27.07.2013r.] Post scriptum

Otrzymałem sporo zapytań od Czytelników, co vloger mógł zrobić PRZED. Z mojego subiektywnego punktu widzenia miał kilka ścieżek. Mógł między innymi:

• poprosić o bezpłatną konsultację prawną dowolną organizację konsumencką – ich pomoc najczęściej jest bezpłatna,
• zaprosić do patronatu organizację konsumencką i z nią przeprowadzić ten projekt,
• całkowicie zasłonić nazwę marki lub ją pikselizować,
• uzupełnić wiedzę i dokonać wprowadzenia widza z zakresu specyfiki masowej produkcji żywności,
• użyć choćby uproszczonych technik porównań znanych z metodologii naukowej,
• nie posługiwać się drastycznymi, tabloidalnymi sformułowaniami, które przyciągają widza, ale stają się doskonałą pożywką dla prawników.

Róbcie testy i używajcie w nich emocji – to nic złego. Ale przed emisją materiału warto chłodno i  analitycznie temat przemyśleć.